Για τη Womanlandia, τις αντιθέσεις μας και τις δυνατότητές μας.
Προς ένα φεμινιστικό ίντερνετ: μια ουτοπία;
Το 2014, σε μια συνάντηση ακαδημαϊκών, φεμινιστριών και κουηρ ακτιβιστριών στη Μαλαισία, συντάχθηκαν για πρώτη φορά οι φεμινιστικές αρχές του Ίντερνετ, οι οποίες έκτοτε ανανεώνονται.
Στην εισαγωγική θέση διαβάζουμε:
“Ένα φεμινιστικό ίντερνετ εργάζεται για την ενδυνάμωση περισσότερων γυναικών και κουήρ ατόμων, όλων μέσα στη διαφορετικότητά μας, ώστε να μπορέσουμε να απολαύσουμε πλήρως τα δικαιώματά μας, να συμμετέχουμε στο παιχνίδι και την ευχαρίστηση, και να διαλύσουμε την πατριαρχία. Αυτό ενσωματώνει τις διαφορετικές μας πραγματικότητες, τα συμφραζόμενα και τις ειδικές περιστάσεις -συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας, τυχόν αναπηρίας, σεξουαλικότητας, ταυτότητας και έκφρασης φύλου, κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, εθνοτικής καταγωγής και φυλετικών δεικτών”.
Στη συνέχεια, ορίζουν μια σειρά από αρχές που αφορούν την προσβασιμότητα, τη συμμετοχή, την οικονομία, την έκφραση, και την αυτενέργεια.
Με λίγα λόγια, πιάνουν το πράγμα από την αρχή. Δεν θεωρούν ως δεδομένους τους κανόνες και την τεχνολογία του διαδικτύου, για να το “επενδύσουν” με φεμινιστικές αρχές εκ των υστέρων, αλλά με βάση τις φεμινιστικές αρχές προσπαθούν να χτίσουν ένα δίκτυο με βάση τη συναίνεση, το σεβασμό της διαφορετικότητας, την αντίσταση στην καταπίεση στον ψηφιακό χώρο και πέρα από αυτόν, στον ιδιωτικό και στο δημόσιο χώρο. Στο δίκτυο αυτό έχουν όλοι/ όλες/ όλα ίση πρόσβαση, ανεξαρτήτα από την οικονομική τους ευχέρεια, και μπορούν να έχουν λόγο στην διαχείρισή του μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες διαχείρισης. Οργανώνονται οριζόντια, και όχι από πάνω προς τα κάτω.
Επειδή “τα εργαλεία του αφέντη δεν θα γκρεμίσουν τον οίκο του αφέντη”, όπως έλεγε η Audre Lorde, πρέπει να κατασκευάσουμε και να μάθουμε να χειριζόμαστε τα δικά μας εργαλεία προκειμένου να πολεμήσουμε την πατριαρχία.
Ουτοπία; Η ουτοπία είναι κάτι μακρινό, που δεν μπορει να πραγματοποιηθεί. Ας το πούμε ευτοπία, δηλαδή έναν μικρό χώρο αντίστασης, τον οποίο θα μπορούσαμε να χτίσουμε και να διαχειριστούμε, στον οποίο θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε και να βιώσουμε σε αυτόν, έστω και για λίγο, τα ιδανικά για τα οποία αγωνιζόμαστε.
Φεμινιστική μεθοδολογία: ένας διάλογος με όρους ισότητας
Την ίδια χρονιά, η S. Hesse-Biber κυκλοφόρησε την θεωρία της για τη φεμινιστική πρακτική στην έρευνα. Η μεθοδολογία αυτή προσανατολιζεται προς ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, ενάντια στην έμφυλη καταπίεση και τις διακρίσεις με βάση το φύλο, την κοινωνική τάξη, την ταυτότητα φύλου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την αναπηρία, την καταγωγή. Η ταμπέλα του “φεμινισμού” δεν αφορά μόνο την θεματολογία, αλλά επεκτείνεται και στον τρόπο οργάνωσης και διεξαγωγής της έρευνας: δίνει έμφαση στις φωνές και τις βιωμένες εμπειρίες των γυναικών και θηλυκοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες περιστάσεις στη ζωή της καθεμίας. Οι ερευνήτριες/ ερευνητές/ ερευνητά αντιμετωπίζουν το ζήτημα του χτισίματος της γνώσης σαν μια διαλογική διαδικασία που προκύπτει μέσα από την επικοινωνία με τα άτομα με τα οποία συνομιλούν, με όρους αμοιβαιότητας και διαφάνειας. Με λίγα λόγια, δεν μιλάμε για “υποκείμενα” και “αντικείμενα” της έρευνας (κάτι που θα έβαζε τα “υποκείμενα” σε ηγεμονική θέση και τα “αντικείμενα” σε υπεξούσια θέση), αλλά για συνομιλητές.
Οι ερευνήτριες λοιπόν προσπαθούν να σκιαγραφήσουν τη δική τους θέση -κοινωνικό υπόβαθρο, καταγωγή, τυχόν προκαταλήψεις- και πώς μπορεί η θέση αυτή να επηρεάσει τη συζήτηση. Έχουν επίγνωση των περιορισμών τους, που μπορεί να οφείλονται στην κοινωνική τους θέση και τις εμπειρίες τους, μιλούν ανοιχτά γι’ αυτούς και είναι πρόθυμες να αναθεωρήσουν τις ιδέες τους, αν βρεθούν αντιμέτωπες με μιαν άλλη βιωμένη πραγματικότητα.
Μπορεί να μην καταφέρουμε να ζήσουμε σε ένα φεμινιστικό ίντερνετ ή σε μια φεμινιστική πόλη, μπορεί να μην μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε από τους προσωπικούς μας περιορισμούς, αλλά τι θα γινόταν αν οργανωνόμασταν με βάση φεμινιστικές αρχές -όπως τη συναίνεση, τη συμμετοχικότητα, τη συμπεριληπτικότητα, την αναγνώριση των προνομίων και της καταπίεσης, την οργάνωση σε βάση ισότητας, από την κοινότητα προς την κοινότητα και τη συλλογική διαχείριση των κοινών; Τι θα γινόταν αν αρχίζαμε εμείς οι ίδιες να δημιουργούμε φεμινιστικούς χώρους, στο διαδίκτυο και στην πόλη, στους οποίους όχι μόνο θα μιλάμε για το φεμινισμό και θα συνυπάρχουμε με βάση φεμινιστικές αρχές, αλλά και θα τους οργανώνουμε φεμινιστικά από τη βάση;
Και η Womanlandia; Θα μπορούσε να γίνει μια φεμινιστική ευτοπία;
Θα μπορούσε να είναι αυτή η ψηφιακή πλατφόρμα μια τέτοια ευτοπία; Σίγουρα η πλατφόρμα ξεκίνησε από το όραμα ενός ανθρώπου, της Λένας, που ανέλαβε την οργάνωση και τη διαχείρισή της, καθώς και τον όγκο της δουλειάς. Όμως δύσκολα θα το ονόμαζε κανείς ένα “ατομικό” πρότζεκτ, γιατί δεν λειτούργησε ποτέ ως ένα απλό blog. Αντίθετα, έγινε το σπίτι μιας “κοινότητας” από γυναίκες και θηλυκότητες που προσφέρουν η μία στην άλλη βοήθεια, συντροφιά, όπου μοιράζονται γνώσεις και φροντίδα.
Φυσικά έπρεπε να γίνουν κάποιοι συμβιβασμοί, όπως η συνδρομή, που βοήθησε να γίνει η πλατφόρμα βιώσιμη και ανεξάρτητη από διαφημίσεις και χορηγίες, οι οποίοι μπορεί να μην συμμερίζονταν τις ιδέες της κοινότητας. Όμως, στο πλαίσιο της προσβασιμότητας και της ανοιχτότητας προς όλα τα μέλη ανεξαρτήτως οικονομικής δυνατότητας, είχαμε ζητήσει από την αρχή (και υλοποιήθηκε άμεσα) ένα σύστημα αλληλεγγύης, όπου θα προσφέραμε τη συνδρομή για μέλη που δεν μπορούν να πληρώνουν από μόνα τους. Αντιμετωπίσαμε αυτή την πλατφόρμα ως “κοινά” (commons), ως μια πηγή πλούτου που ωφελεί όλη την κοινότητα και γι’ αυτό την συντηρεί όλη η κοινότητα, μέσα από την ενεργή συμμετοχή. Συμμετείχαμε σε webinars και συναντήσεις, μοιραστήκαμε εμπειρίες σε ομάδες και την καθημερινότητά μας στο τσατ. Προσπαθήσαμε να βρούμε λύσεις για προσωπικά και συλλογικά προβλήματα. Το προσωπικό είναι πολιτικό, όπως έλεγαν οι φεμινίστριες μιας άλλης εποχής -αλλά και το αντίστροφο.
Σε αυτό το σημείο της κοινής μας διαδρομής, προέκυψε το ερώτημα της διαφάνειας: ποιος αποτελεί μέλος της κοινότητας και ποιος αποκλείεται από αυτήν -δηλαδή, αν επιτρέπεται να κάνω μια επαναδιατύπωση, πώς διασφαλίζουμε ότι βρισκόμαστε σε έναν ασφαλή χώρο; Μια σαφής απάντηση δεν δόθηκε σε αυτό το καίριο ερώτημα. Όμως, λίγο αργότερα, μια άλλη ερώτηση, αυτή για το Γιάνη Βαρουφάκη, στάθηκε αφορμή για να δώσουν πολλά μέλη της κοινότητας την δική τους απάντηση. Ξεκαθάρισαν ότι γι’ αυτές (πάντα με βάση τη δική μου ερμηνεία των σχολίων) το όριο ήταν η συμπερίληψη ατόμων που δέχονται καταπίεση σε πολλαπλά επίπεδα και η σαφής τους εναντίωση σε πολιτικές που βρίσκονται πίσω από αυτή την καταπίεση. Δήλωσαν την αντίθεσή τους σε αυτούς που ψήφισαν το νομοσχέδιο για την συνεπιμελεια και εγκλώβισαν γυναίκες σε κακοποιητικές σχέσεις, αυτούς που υπονόμευσαν το δημόσιο σύστημα υγείας και υποβάθμισαν τη ζωή ατόμων που ζουν με χρόνιες ασθένειες ή αναπηρία, αυτούς που συντάχθηκαν με την προστασία “του αγέννητου παιδιού” θέλοντας να ασκήσουν εξουσία στις μήτρες μας, αυτούς που συγκάλυψαν βιαστές παιδιών και traffickers εφήβων κοριτσιών, σε αυτούς που σήκωσαν φράχτες στον Έβρο και έκαναν επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές των μεταναστριών. Σε αυτούς που έχουν όνομα, και ζητούν την ψήφο μας τώρα.
Η καταπίεση αυτή θεωρείται αρκετά σημαντική για πολλά μέλη, ώστε να μπει εκεί η γραμμή, το όριο, ότι “αν λαμβάνεις πολιτικές αποφάσεις που ενισχύουν την καταπίεση γυναικών και θηλυκοτήτων, αν πολιτεύεσαι με αυτούς που καταπιέζουν εμάς ή τις αδελφές μας, είσαι έξω από τα όρια της κοινότητάς μας”.
Η συμμετοχή στη συζήτηση ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, πράγμα που (με βάση την δική μου ανάγνωση, και πάλι) δεν εκφράζει προεκλογική πόλωση, αλλά την επιθυμία των μελών της κοινότητας να συμπεριλάβουν τα βιώματα θηλυκοτητων που ακόμα δεν έχουν βρει φωνή στη σελίδα, ή τουλάχιστον δεν έχουν ακουστεί αρκετά -μιλάω για κουηρ θηλυκότητες, μετανάστα, και άτομα με αναπηρία. Πολλά μέλη της κοινότητας εξέφρασαν την άποψη ότι ακόμα και όταν δεν τα αφορά προσωπικά η πατριαρχική καταπίεση, την παίρνουν προσωπικά, και λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις με βάση την καταπίεση που βιώνουν άλλες θηλυκότητες.
Έτσι, αναγνωρίζοντας τους δικούς μας περιορισμούς, που οφείλονται στην πολύ συγκεκριμένη κοινωνική μας θέση και οπτική, δείχνουμε τη διάθεση να τους υπερβούμε μέσα από την επικοινωνία με άλλες θηλυκότητες και το άνοιγμα της κοινότητας σε αυτές. Γι’ αυτό συζητάμε για το τι χωράει και τι δεν χωράει σε έναν φεμινιστικό χώρο, ώστε να αισθάνονται όλες οι γυναίκες και θηλυκοτητες ασφαλείς σε αυτόν, πολύ περισσότερο όσες βιώνουν πολλαπλές μορφές πατριαρχικης καταπίεσης. Αν ανοίξουμε την πόρτα σε αυτούς που ασκούν καταπίεση, και πούμε ότι “ναι μεν, αλλά…”, τότε ο χώρος αυτός παύει να είναι ασφαλής για όλες μας.
Με το κείμενο αυτό δεν θέλω να ασκήσω κριτική στη Womanlandia, ή σε όσες πρεσβεύουν μια διαφορετική άποψη από αυτήν που εκφράζω εδώ ή αυτήν που εκφράστηκε σε άλλα σχόλια, αλλά μια πρόσκληση να οραματιστούμε μαζί το μέλλον της κοινότητας και την εξέλιξή της, σε μια βάση συμπερίληψης, να ανοίξουμε την πλατφόρμα σε περισσότερες φωνές. Ναι, το ξέρουμε, ο κόσμος εκεί έξω θα εξακολουθήσει να λειτουργεί με όρους καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, καταπίεσης μειονοτικών ομάδων, ρατσισμού, μισογυνισμού. Όμως εδώ μπορούμε να χτίσουμε έναν ασφαλή χώρο για όλες. Να συμμετέχουμε σε μια κοινότητα με βάση το νοιάξιμο και τη φροντίδα. Να ζήσουμε την δική μας φεμινιστική ευτοπία.
Σας ευχαριστώ όλες για τη συντροφιά και τα χαμόγελα.
Μια Womanlander.
Πηγές:
Feminist Principles of the Internet https://feministinternet.org/
Hesse-Biber, S. N. (2014). Feminist research practice: a primer (Second Edition). SAGE Publications, Inc.